Uszkodzenie stożka rotatorów – przyczyny, objawy i rehabilitacja

Stożek rotatorów (określany też jako pierścień rotatorów) to wspólna nazwa czterech ścięgien znajdujących się w barku – biegnących od łopatki do głowy kości ramiennej, którą otaczają. Ścięgna te zapewniają niezwykle szeroki zakres ruchów w stawie ramiennym (największy w ludzkim ciele). Umożliwiają ruch kończyną górną we wszystkich płaszczyznach. Uszkodzenie stożka rotatorów może wiązać się z dolegliwościami bólowymi i znacznie ograniczać ruchomość w stawie ramiennym.

Przyczyny uszkodzenia stożka rotatorów

Do uszkodzenia stożka rotatorów może dojść gwałtownie – w związku z kontuzją barku – lub w trybie przewlekłym. W pierwszym przypadku przyczyną może być np. upadek amortyzowany kończyną górną, podniesienie zbyt dużego ciężaru, gwałtowne pociągnięcie albo wykręcenie ręki. To jednak stosunkowo rzadki mechanizm uszkodzenia barku.

Znacznie częściej mięśnie stożka rotatorów (a właściwie ich ścięgna) ulegają zmianom zwyrodnieniowym, którym sprzyjają:

• wiek powyżej 60 lat,
• uprawianie sportu lub wykonywanie pracy wiążących się z częstym unoszeniem rąk ponad głowę (np. w przypadku koszykarzy albo malarzy pokojowych), co sprawia, że tworzące stożek rotatorów mięśnie są nieustannie poddawane obciążeniom,
• urazy przebyte w przeszłości (w tym – nieleczone uszkodzenie stożka rotatorów),
• choroby takie jak RZS, dna moczanowa, toczeń układowy,
• uwarunkowania genetyczne,
• płeć (problem częściej dotyczy mężczyzn),
• palenie papierosów,
• nadwaga i otyłość.

W procesie zmian zwyrodnieniowych struktura ścięgien ulega stopniowemu pogorszeniu. Dochodzi do ich mikrouszkodzeń (naderwań), a także zwapnień będących skutkiem procesów zapalnych.

Jak objawia się uszkodzenie pierścienia rotatorów?

Dolegliwości spowodowane uszkodzeniem stożka rotatorów są różne w zależności od charakteru zmiany. Uraz związany z naderwaniem mięśnia barku powoduje takie objawy, jak:

• nagły, ostry ból,
• obrzęk i krwiak w przedniej lub tylnej części ramienia,
• osłabienie ręki, np. problem z jej uniesieniem, rotacją.

Przy zmianach przewlekłych pacjent początkowo nie odczuwa żadnych dolegliwości. Z czasem zapalenie stożka rotatorów daje objawy:

• ból barku przy podnoszeniu ręki,
• ograniczenie ruchomości i niestabilność stawu ramiennego,
• osłabienie siły mięśni w okolicy barku,
• uczucie przeskakiwania i „trzeszczenia” w barku.

Ból pojawia się przede wszystkim podczas aktywności fizycznej, ale może też występować nocą, zakłócając sen.

Diagnostyka przy bólu stożka rotatorów

Dolegliwości w okolicy stożka rotatorów nie muszą świadczyć o zmianach zwyrodnieniowych. Aby wykluczyć inne choroby i wdrożyć odpowiednie leczenie, fizjoterapeuta musi przeprowadzić trafne rozpoznanie. Obejmuje ono wywiad z pacjentem, badanie fizykalne oraz specyficzne testy służące ocenie zakresu ruchu ręki czy siły mięśni.

Kluczowym elementem diagnozy są badania obrazowe. Ścięgna i mięśnie stożka rotatorów najlepiej uwidaczniają takie badania, jak USG czy RM (rezonans magnetyczny). Warto jednak także wykonać RTG stawu ramiennego, które pozwala na ocenę ogólnego stanu barku, ewentualnych zwapnień w obrębie ścięgien, ale też wykluczenie zmian nowotworowych.

Profilaktyka zapalenia stożka rotatorów

Uszkodzenie stożka rotatorów to częsta przypadłość. Zmiany w ich obrębie spowodowane są „zużywaniem się” ścięgien, czyli starzeniem organizmu, dotyczą około połowy osób po 70. roku życia. Dlatego wskazaniem do podjęcia leczenia jest wyłącznie objawowy charakter choroby. Jeśli uszkodzone rotatory barku nie powodują bólu i w żaden sposób nie utrudniają pacjentowi normalnego funkcjonowania, trzeba jedynie zadbać o odpowiednią profilaktykę, która powinna obejmować umiarkowaną, ale regularną i zróżnicowaną aktywność fizyczną, unikanie przeciążeń statycznych i powtarzalności takich ruchów, jak unoszenie rąk ponad głowę. Oczywiście dobremu stanowi stożka rotatorów służy prawidłowo zbilansowana dieta i odpowiednia dawka wypoczynku.

Na czym polega leczenie uszkodzenia stożka rotatorów?

Metody leczenia uszkodzeń stożka rotatorów zależą od ich charakteru. W ostrych przypadkach – po urazach albo przy bardzo zaawansowanych zmianach – można rozważyć nawet leczenie artroskopowe. Najczęściej jednak dolegliwości udaje się znieść z pomocą odpowiednio dobranych metod rehabilitacji, wskazanej zresztą także niemal od razu po ewentualnym zabiegu.

Rolą fizjoterapii przy uszkodzeniu stożka rotatorów jest:

• zmniejszenie dolegliwości bólowych,
• zmniejszenie napięć w obrębie struktur mięśniowo-powięziowych obręczy barkowej,
• zwiększenie zakresu ruchu i wprowadzenie jego prawidłowych wzorców,
• wzmocnienie mięśni obręczy barkowej,
• pobudzenie procesów samoregeneracji,
• profilaktyka kolejnych uszkodzeń.

Powyższe cele można osiągnąć poprzez terapię manualną a pierwszą z metod zastosowaną w celu usunięcia bólu jest akupunktura. W leczeniu stożka rotatorów pomocna jest także terapia powięziowa obręczy barkowej i stawu ramiennego służąca rozluźnieniu tych struktur, co zwiększa ich elastyczność i wspomaga regenerację. Z kolei mobilizacja tkanek przyczynia się do zwiększenia ruchomości w stawie.

Rehabilitacja przy uszkodzeniu stożka rotatorów powinna objąć także indywidualnie dobrane ćwiczenia (głównie – trening ekscentryczny mięśni), które pacjent wykonuje najpierw pod kontrolą fizjoterapeuty, a z czasem powinien zacząć powtarzać je w domu. Metody fizjoterapii w większości przypadków pozwalają znieść dolegliwości, dzięki czemu pacjent może powrócić do normalnej aktywności.